Hoàng Triều - Xưa Và Nay

Huyền Sâm - Houston

Lại chộn rộn nôn nao đón Tết nữa rồi! Là các con chung của nước Việt Nam không ai mà không mang nổi lòng bâng khuâng, thương nhớ đến những kỷ niệm về Tết đả được hưởng ở quê nhà, vui buồn lẫn lộn.

            Xuân lại đến trên xứ lạ; giờ đây nhìn đám con cháu lớn lên, tất cả dân ly hương chúng ta tóc đả bạc trắng càng thắm thía nổi buồn xa xứ. Tôi cứ lẩn tha lẩn thẩn thấy mình như đánh mất một cái gì đó, muốn tìm kiếm lại không biết tìm ở đâu?  Đánh mất tất cả....

            Thời gian âm thầm lặng lẽ từ từ trôi đi, không bao giờ quay lại, làm cho mình tiếc nhớ không nguôi.Dù có lo nghĩ hay không lo nghĩ  thì con bò cũng trắng răng và mình cứ cái vòng lẩn quẩn lo thiên hạ sự dài dài.

            Xuân nầy xin viết vài giai thoại  về Hoàng tộc, các vị đọc lai rai đở nhớ Tết ở quê nhà, hỉ?

            Trước hết xin kể sơ về Đế Hệ Thi của Hoàng tộc.

            Triều Nguyễn, con vua Gia Long là  Nguyễn Phước Đãm tức vua Minh Mạng, trị vì 21 năm, có 78 Hoàng nam, 64 Hoàng nữ (ở với vua cha là Hoàng nữ, xuất giá lấy chồng là Công chúa). Hệ nhì chánh 

            Vua Minh Mạng đả đặt ra - Đế Hệ Thi – cho riêng Hoàng tộc

                        Miên -Hường – Ưng - Bửu -Vĩnh

                        Bảo – Quý – Định – Long - Trường

                        Hiền – Năng – Kham – Kế - Thuật

                        Thế - Thoại - Quốc – Gia – Xương

            Mổi chữ thứ tự đặt lót cho một đời con – Ý nghĩa rất đẹp

Miên = Trường cữu  ; Hường = Oai hùng  ; Ưng = Vang danh ; Bữu= Quý báu ; 

Vỉnh = Bền chí ;  Bảo= Khí dung  ; Quý = Cao sang ;    Định = Cương quyết ;

Long = Vương tướng  ; Trường = Không bao giờ hết.....

 Đây là họ của các “ mệ trai “ Còn họ của các “mệ gái “ thì cũng rườm rà lắm, có dịp sẽ trình bày các vị sau, hỉ? Nhưng Vua cha có ngờ đâu con cháu của Ngài bay đi khắp bốn phương, tám hướng  vì cuộc sống và vì cái họ lạ của vua cha mà khổ tâm vô cùng.

            Điển hình là tôi lúc nhỏ vào học trường các Soeurs, được kêu lên văn phòng. Soeur Hiệu trưỡng  hỏi tới hỏi lui nhiều lần tôi có phải là con nuôi không?

Vì sao Ba tôi họ Bữu, mẹ tôi họ Hồ, anh họ Vỉnh, chị  họ Huyền. Ba tôi phải đem gia phả tới giải thích về cái họ đứt khúc này đây; có lúc tôi cũng đả nghĩ tôi là con nuôi lượm ở trại mồ côi đem về.

            Chưa xong! Tên tôi dài quá, ghi trên giấy tờ không đủ, lại tới lui ghi ghi, chép chép nên bỏ rớt bớt chử cho tiện việc sổ sách nhà nước. Sau cùng tôi còn hai chữ, đầu họ, đuôi tên. Qua Mỹ, đầu tên, đuôi họ.

            Đến xứ người, tội và thương cho các anh và em tôi, khi sanh ra các con gặp rắc rối khi khai tên họ theo kiểu Đế Hệ Thi của vua cha. Nên các “mệ” thời nay của Hoàng tộc cứ cha họ Vỉnh thì con trai là Vỉnh....(X), còn con gái là Vỉnh Tôn Nữ....(Y)  để hợp lệ. Họ Hoàng tộc khác họ Tôn Thất; con, trai và gái cứ truyền nhau theo họ Tôn không thay đổi, đở rắc rối.

            Nói sơ một tí về Tôn Nhơn Phủ và Phủ Đệ.

            Tôn Nhơn Phủ khác Tôn Nhơn.

            Tôn Nhơn có 6  Hệ Chánh từ vua Gia Long là Hệ Nhất Chánh cho đến vua Đồng khánh là Hệ Sáu Chánh nhưng chỉ còn 5 Chánh vì vua Kiến Phúc không có con.

Người có họ trong - Đế Hệ Thi - của Hoàng tộc gặp nhau ở đâu cũng có thể nhận theo phẩm bậc, thứ tự lớn nhõ để thưa trình cho phải phép. Ví dụ, cố Bác sĩ Bữu Châu ở Houston coi hồ sơ, thấy có họ Hoàng tộc sau khi xem bịnh, BS hỏi thăm gia thế: ”Gia đình thuộc hệ nào Phủ đệ nào?” là ra ngay. Và cứ theo Hệ mà xưng hô. Nếu trên mình một Hệ thì gọi bằng Bác, dưới mình một hệ thì gọi bằng Chú không phân biệt tuổi tác lớn nhõ;

            Phủ đệ là nơi ông Hoàng ở như phủ Hàm Thuận, phủ  Thiện Nhân... là gốc tích của mình. Tôn Nhơn Phủ vừa là nơi lo lể nghi trông coi cúng tế, giổ kỵ đền thờ vua, giữ trật tự những lạm dụng, ngôi thứ của các “mệ”, con vua cháu chúa, vừa là cơ quan quản lý giáo dục giúp đở những người có họ trong Hoàng tộc.

Chuyện vui kể các vị nghe. Con vua đông lắm, có kẽ giàu, người nghèo. các Hoàng phi sanh con, Tôn Nhân Phủ ghi vào sổ lúc trưỡng thành được cấp cho một - Phủ đệ - ở riêng và tùy theo cấp bậc của mẹ, lớn hay nhỏ được vua cưng nhiều hay ít theo đó để cấp dưỡng.

 Môt ông Hoàng nọ, danh có mà ruột không, Một hôm “mệ” (danh xưng Hoàng tộc) thấy Tết đến nơi phủ  trống trưóc trống sau, “mệ” diện đồ lang thang đi ngang qua đám ruộng khoai lang. Mệ lấy chân hất từ từ để khoai lộ ra, mệ có dám ngồi xuống nhặt lấy đâu, sợ bị bắt gặp mất mặt, “dị òm” mần răng mà dám ngó ai đây, hỉ? Người trồng khoai từ xa trông thấy, chạy lại nói với “mệ”: “Mệ mần chi đó? mệ để con lấy một mớ khoai đem về luộc ăn chơi ba ngày Tết, mệ hỉ?”  Vậy mà “mệ “ nhà ta ngúng nguẩy te te vừa đi vừa kên mặt nói: “ Tao mô mà ăn ba cái thứ ni. Đi ngang tao hất mấy củ khoai đó lên chơi mà”; chỉ vì giữ thể diện của một ông Hoàng nên “mệ” đành đói meo. Tội ghê, hỉ?

            Vua cha lập Đế Hệ Thi cho dòng họ hay thì thiệt hay mà khổ cũng thiệt  khổ nhất là đám con cháu sau nầy.

            Hoàng triều danh giá của nước Nhật, các Hoàng tữ và các Công nương chắc cũng bị cái họ cái tên nó bó cho suốt đời như Đế Hệ thi của Hoàng tộc triều Nguyễn.

            Cuối tên Thái tử hay Hoàng tử Nhật là có chữ - “Hito” -  và cuối tên các Công nương, công chúa phải có chữ - “Aiko “ – như Thái tữ AruHito. Còn tên các thần dân xứ Mặt Trời, tên không kéo thêm khúc đuôi nầy được.

            Tôi có người bạn học không muốn lập gia đình với người Huế mặc dầu bạn là dân mắm ruốc chánh hiệu làng quê Nam Phổ chỉ vì câu ca dao:

“ Con gái Nam Phổ ở lổ trèo cau (Nam Phổ nổi tiếng cau ngon)

              Con trai Dưong Nổ nhìn chộ thất kinh “ (Dưong Nổ là làng kế bên)

            Bạn và tôi với tuổi 14-15 rất mê chép thơ tình Nguyễn Bính và Xuân Diệu để làm tập thơ riêng. Chỉ vì Tết năm Con Khỉ khọt mà bạn tôi ra đi còn trẻ quá, không cùng tôi viết cho hết các bài thơ tình lãng mạn.  Tôi xin sửa lại vài lời cho vong linh bạn mình vui, hỉ?

            “ Hoàng tức Nam Phổ xiêm váy trèo cau  (Hoàng tức là con dâu vua)

               Hoàng tữ Dương Nổ nhìn chộ muốn yêu”!!!

            Thôi, chuẩn bị đón Tết, hỉ?

            

Mùa xuân Đinh Hợi  2007

Ngọc Tâm

Nguyễn Phước Huyền Tôn Nữ T. Sâm