Nhạc Sĩ Anh Bằng (1926 - 2015) |
Thân gửi anh Hoàng Khai Nhan:
Ngày 12 tháng 11, cách đây đúng 2 năm, nhạc sĩ Anh Bằng, người mà tôi rất qúy mến và thường gọi là Hiền Huynh đã ra đi. Sáng hôm nay chúng tôi đã ra thăm mộ, đặt hoa và cầu nguyện... Tôi gửi anh bài viết về duyên hội ngộ với người nhạc sĩ tài ba và nhân hậu này. Mời anh đọc bài và tùy nghi chuyển cho những người khác cùng đọc.
Thân mến,
Toàn Phong
GS Nguyễn Xuân Vinh
Nếu tôi có may mắn được gặp
và quen thân với nhạc sĩ Anh Bằng, thì phải nói là chúng tôi đã có
duyên hẹn gặp nhau từ kiếp trước, vì trong đường đời chúng tôi đã
theo hai con đường thật khác nhau.
Thứ nhất là nhạc sĩ Anh Bằng,
người mà từ ngày quen biết nhau, tôi vẫn gọi là Hiền Huynh, đã hiến
trọn cuộc đời cho Âm Nhạc. Anh là một nhạc sĩ nổi tiếng trong dòng nhạc đại chúng của Việt Nam với số lượng sáng tác khoảng 650 tình khúc để lại cho đời. Cùng một lúc là một
trong những nhạc sĩ tiêu biểu của dòng nhạc vàng và nhạc hải ngoại,
Anh Bằng còn là người đã sáng lập Trung Tâm Asia vào năm 1980 để phổ biến những ca khúc Việt Nam
tới mọi cộng đồng người Việt trên khắp thế giới.
Còn tôi, thì khi nhìn vào một bản nhạc,
một nốt bẻ làm đôi, tôi cũng không biết là gì. Theo vận nước đổi
thay, cuộc đời của tôi đã có nhiều thay đổi. Anh bạn nhà văn Võ Ý đã
có lần viết là tôi có ba cái nghiệp, là nghiệp văn, nghiệp bay và
nghiệp giáo. Hai cái nghiệp sơ khởi là nghiệp văn và nghiệp bay, tôi
đã không làm được trọn vẹn. Chỉ còn
nghiệp giáo là theo tôi suốt cuộc đời.
Cũng vì vậy, mà lúc mới đầu, khi kết tình anh em,
Anh Bằng gọi tôi và Phiến Đan là Hiền Đệ và Hiền Muội, nhưng sau đó
anh đổi lại và gọi tôi là Sư Đệ, vì theo anh tôi đã là giáo sư thì
phải dùng chữ Sư cho tôi mới đúng. Anh còn doạ là nếu tôi không nhận được
gọi như vậy thì anh sẽ đổi danh xưng Hiền Huynh ra là Ác Huynh. Trong
văn thư trao đổi, khi đã quen thân với nhau, lúc nào Hiền Huynh cũng
gọi tôi như vậy.
Lần đầu tiên mà hai con đường
chúng tôi đi đã gần gặp nhau là năm tôi mười tám tuổi, nhưng không
phải là ở cái tuổi như hiền huynh Anh Bằng đã sáng tác được bàn nhạc “Nỗi Lòng Người Đi” với những câu
tha thiết:
Tôi xa Hà Nội năm lên mười tám khi vừa biết yêu
Bao nhiêu mộng đẹp yêu đương thành khói tan theo mây chiều.
Bao nhiêu mộng đẹp yêu đương thành khói tan theo mây chiều.
Nỗi Lòng Người Đi (Anh Bằng) Tuấn Ngọc hát
Năm đó, tôi chỉ là một cậu học sinh học thi tú tài, theo trường Trung Học Nguyễn
Khuyến từ Nam Định di tản về huyện Yên Mô
ở tỉnh Ninh Bình. Xa nhà năm đầu tiên, vào dịp đựơc nghỉ Tết,
nếu trở về với gia đình ở tận Hải Dương, tôi sẽ phải đi bộ mấy
ngày đường. Cũng may mà tôi có một bà dì đã cùng chồng mở một
hiệu thuốc Bắc ở huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hoá, tôi có thể tới đó nghỉ
vài ngày ăn Tết, mà theo đường tắt,
đi từ Yên Mô thì chỉ từ sáng đến
chiều tối là tới nơi. Trong suốt thời gian hai năm theo học ở Yên Mô,
tôi đã đi trên con đường này vài lần và tôi còn nhớ là đi được nửa
đường phải nghỉ lại ở thị tứ Điền Hộ, thuộc huyện Nga Sơn, lúc đó
vào tỉnh Thanh Hoá. Sau này được quen biết hiền huynh, đôi khi tôi thấy
có lời giới thiệu sinh quán của Anh Bằng, ghi nhầm là ở Điền Hộ
thuộc tỉnh Ninh Bình, tôi cũng đã gửi điện thư góp ý kiến cho ban
biên tập Bách khoa toàn thư Wikipedia phần tiếng Việt, thì nay kiểm lại
đã thấy được ghi chính thức là thuộc tỉnh Thanh Hoá, là tỉnh địa
đầu của miền Trung. Tôi còn nhớ, mỗi lần nghỉ chân ở Điền Hộ, ngồi
ăn ở quán nước bên đường, tôi lại
được nghe tiếng phong cầm từ nhà thờ gần đó vẳng lại. Hiền huynh Anh
Bằng lúc đó chắc đã ngoài tuổi hai mươi nhưng lòng còn chưa vương vấn
nhiều chuyện tình đời như sau này anh thường ghi lại trong những bản
nhạc được chuyển đi khắp nơi. Thêm vào nữa, là người ngoan đạo, chắc
lúc đó anh cũng đang quanh quẩn nơi đâu trong thánh đường, hay cũng có
thể đang ngồi gõ trên phím đàn. Là người tin ở thiên duyên hội ngộ,
tôi nghĩ là lúc đó chúng tôi bắt đầu có thần giao cách cảm với nhau.
Vào khoảng cuối năm 2008, nhân
dịp nhà văn Việt Hải, cùng với giáo sư Doãn Quốc Sĩ, và nhà văn Tạ
Xuân Thạc lên San José để giới thiệu về Văn Đàn Đồng Tâm với văn thi
hữu trên miền Bắc Cali. tôi được biết là Văn Đàn đang chuẩn bị đưa ra
một Tuyển Tập gồm những bài viết về Anh Bằng, để vinh danh người nhạc
sĩ lỗi lạc và nhân hậu đã được nhiều người rất mực mến yêu. Trong buổi gặp
mặt, tôi đã nói là thường nghe nhạc Anh Bằng. Thế là Việt Hải ghi ngay
tên tôi vào danh sách những người có thể viết bài đóng góp vào tuyển tập anh đã
dự trù hoàn thành trước ngày cuối năm. Chắc Việt Hải nghĩ là tôi cũng giống
như anh, có thể viết về bất cứ đề tài gì, kể cả về âm nhạc là bộ môn tôi chỉ biết
nghe mà không biết phê bình. Với tôi, nhạc và hoạ là những nghệ thuật người muốn
đạt được phải nhờ vào tài năng thiên phú. Những tài năng đó, chắc phải đợi kiếp
sau tôi mới có được. Giờ đây nếu may mắn viết được vài trang giấy để đóng góp
vào Tuyển Tập thì tôi chỉ có thể tìm trong ký ức để viết ra là tôi bắt đầu nghe
được nhạc của Anh Bằng tự bao giờ, và trong số hàng trăm bài nhạc sĩ đã sáng
tác, những bài nào tôi ưa thích nhất, và qua những giọng hát truyền cảm và điêu
luyện của những ca sĩ nào. Bài tôi viết gửi cho giáo sư Tạ Xuân Thạc lại
được anh Thạc chuyển cho Anh Bằng coi và nhạc sĩ đã hồi âm bằng
những lời viết đầy tình cảm làm tôi vô cùng xúc động khi nhận được:
“Cám ơn anh đã cho tôi
đọc bài của giáo sư Toàn Phong Nguyễn Xuân Vinh viết về Anh
Bằng. Tôi hết sức cảm động khi biết giáo sư, một khoa học gia danh
tiếng, lại là người gần gũi với tôi và gần gũi với cả quê hương
Điền Hộ của tôi nữa. Tôi không giám luận bàn văn chương, tôi chỉ biết
rằng bài viết của giáo sư đã lôi kéo cho tôi nhiều cảm mến của độc
giả, cũng đã cho tôi nhiều vinh dự mà chính ra, một người như tôi,
không đáng được nhận lãnh.
Chúng tôi đã thực sự gặp nhau, khi
tuyển tập đặc biệt này ra mắt ở dưới Nam Cali, và nhân dịp này, Trung
tâm Asia tổ chức một diễn xuất thu hình, và tôi được mời lên sân
khấu, cùng với nhiều giới chức khác, nói đôi lời khen ngợi sự đóng
góp của Asia vào văn hoá rực rỡ sắc mầu của cộng đồng Việt Nam ở hải ngoại. Trước đó vài tháng tôi có gửi tặng Anh Bằng cuốn truyện
tình cảm thời đại “Tìm Nhau Từ
Thuở” tôi mói viết.
Sau này khi biết nhiều về nhạc sĩ, tôi thấy
anh lúc nào cũng dành cho bè bạn thân thương chút liên hệ văn hoá với
nhau, và với hiền huynh, thì có nghĩa là qua lời thơ tiếng nhạc. Với
tôi, thì trong cuốn sách tôi có tả lần đâu tiên, một chàng thanh niên
từ nơi xa về quê xưa, tới thăm một gia đình trong họ, gặp một cô bé,
còn bé lắm, nên thấy người lạ cô nấp sau lưng bà mẹ hé đầu nhìn ra.
Và mười năm sau, khi anh trở về thăm
làng cũ thì cô bé nay đã lớn khôn, vào tuổi trăng tròn, và người lạ
lùng bỡ ngỡ lần này lại là chàng trai, dù đã đi khắp mọi phuơng
trời nay lại thấy chỉ có quê hương ta là đẹp hơn cả. Trong cuốn sách,
lúc tả tới đoạn này tôi kèm thêm bài thơ có tên là “Mùa Trăng” với những câu mở đầu
Năm xưa em còn bé,
Anh về quê thăm nhà.
Em nấp sau
lưng mẹ,
Nhìn người
khách phương xa.
Bài thơ này đã được Anh Bằng
phổ nhạc và nhân dịp chúng tôi về quận Cam dự buổi trình diễn của
Asia, Hiền Huynh đã tổ chức một bữa ăn tối thân mật, và giới thiệu
bản nhạc lần đầu tiên qua sự trình diễn của ca sĩ Nguyên Khang.
Mùa Trăng (Anh Bằng, thơ Nguyễn Xuân Vinh) Nguyên Khang hát
Tôi cũng in lại bản nhạc ở dưới
đây, và như là một phép mầu nhiệm, những gì hiền huynh chạm tới
cũng trở thành một sự thành công vượt bực như chúng ta đã thấy với
Trung Tâm Asia do anh tạo ra. Tập truyện dài tôi viết ra, mới đầu chỉ
là những truyện ngắn tôi thường viết vào dịp Tết cho các số Xuân,
thường thì cho Báo Thời Luận của anh
bạn Đỗ Tiến Đức. Sau này tôi xếp đặt những câu chuyện theo thứ
tự thời gian để thành tập truyện nói lên một tình yêu thánh thiện
giữa hai người không cùng một
lứa tuổi. Khi cuốn sách đưa ra, một
người bạn trẻ, tuy là kỹ sư cao cấp, nhưng cũng là một nhà
hoạt động văn hoá không ngừng nghỉ, là anh Nguyễn Xuân Hùng, với bút
hiệu Khê Kinh Kha đã sáng tác một bản nhạc lấy tên sách làm tên bản
nhạc, và trích đăng vài đoạn trên Trang Văn Nghệ của anh. Dù phần lớn
cuốn sách chỉ truyền trên mạng mà có những người như bác sĩ Nguyễn
Thượng Vũ ở San Jose, nhà văn nữ Điệp Mỹ Linh ở Houston, cũng viết những bài điểm sách khen ngợi. Nhờ
những sự giới thiệu đó mà tuy sách in đã tiêu thụ hết, nhưng vẫn
còn được trích đăng trên những trang mạng như của Trung Học Thủ Khoa
Huân (Vĩnh Long), và đọc dần trên những đài phát thanh như Đài Truyền
Thông Hải Ngoại, phát đi từ Hoa
Thịnh Đốn. Những bài đọc truyện
lại được giáo sư Trần Năng Phụng, là một cựu học sinh ở Trung học
Chu Văn An, thu lại thành tập đưa lên
mạng, số người được nghe càng ngày càng đông.
Nhờ có Hiền Huynh là người đầu
tiên phổ nhạc bài Mùa Trăng, mà nay một vài bài thơ khác tôi để đây
đó trong cuốn truyện cho đỡ khô khan cũng được mấy nhạc sĩ tài danh
khác lấy ra để lồng nhạc khúc, đôi khi nghe thật trang trọng. Riêng bài
“Mắt Biếc Hồ Thu” cũng được cả
hai nhạc sĩ danh tiếng là Vũ Thư Nguyên (tức bác sĩ Hồ Ngọc Minh) và Võ Tá Hân (là nhà kinh doanh có tiếng
tăm) đưa vào cung điệu.
Vào khoảng cuối năm ấy, nhân dịp
chuyển cư về Nam Cali, chúng tôi tổ chức một bữa tiệc giã từ thân
hữu ở miền Bắc, số tân khách có vào khoảng gần 200 người, nên Phiến
Đan đã gửi một thư mời tới hiền huynh. Dù ở xa, và đã cao tuổi mà nhạc
sĩ Anh Bằng đã chuẩn bị thật chu đáo để đích thân đi từ Orange county
lên tham dự. Anh Bằng đã thảo luận với nhà văn
và cũng là hoạ sĩ Châu Thụy để trình bầy bài thơ nhạc “Mùa Trăng” thành
một bức hoạ khổ lớn, để tặng chúng tôi, có hình trăng tròn nền
vàng, và hình quê hương chữ S viết bằng ba vạch đỏ chạy song song .
Thư pháp của Châu Thụy viết cũng làm nổi bật hai câu thơ chính của
bản nhạc được trích ra để trên bức họa kèm theo chử ký của Anh Bằng
trông rất đẹp.
Mong
trăng tròn mãi mãi,
Như
mộng ước đôi mình.
Hình
ảnh Hiền Huynh với cử chỉ thân ái lúc tặng chúng tôi bức tranh kỷ
nỉệm trên sân khấu đã được để trên tập ảnh gia đình và ai nhìn thấy
cũng khen chúng tôi là những người thật có diễm phúc.
Anh Bằng và Sư đệ cùng Hiền muội |
Sự xuất hiện của phái đoàn Asia đến từ Nam Cali đã làm cho không khí của buổi tiệc vui hẳn lên, và tuy rằng Ban Tiếp Tân đã mời Hiền Huynh ngôi củng bàn các vị Niên Trưởng nhưng nhiều thân hữu khác vì hâm mộ danh tíếng đã đến tận nơi chào hõi và mời Hiền Huynh ra đứng riêng để cùng chụp hình kỷ niệm. Tôi thấy ngay nhạc sĩ là người rất hiền hậu, vui vẻ với tất cả mọi người, ngay cả với những người còn rất trẻ tới xin được gặp học hỏi anh cũng ân cần chỉ dẫn.
Phiến Đan và bạn trẻ ca sĩ Đình Bảo |
Sự liên hệ văn nghệ của tôi với
hiền huynh đã đưa lại vài kỷ niệm thật lý thú vì đã tạo nên nhiều
sự việc bất ngờ. Tôi không bao giờ có
mộng là mấy bài thơ tôi làm rồi sẽ được phổ nhạc thành những ca
khúc tuyệt vời nên mỗi khi viết được thơ văn nào, tôi chỉ chuyển cho hiền huynh
đọc với mục đích là chia sẻ những công việc thường nhật của mình với người anh kết
nghĩa. Tôi có một thân hữu lớn tuổi mà tôi thường gọi là Đại Huynh,
vì dưới thời Đệ Nhất Cộng Hoà của Tổng Thống Ngô Đình Diệm, khi tôi
mới chỉ là một sĩ quan trẻ tuổi, ông đã là Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ, và
trong công vụ coi cả Tổng Nha Cảnh Sát và Công An, dưới quyền chỉ huy
của một vị sĩ quan cấp tướng. Nhân dịp sinh nhật đại thọ 90 niên tuế
của đại huynh Lâm Lễ Trinh tôi làm một bài thơ Đường luật, kiểu thất
ngôn bát cú để kính tặng. Bài thơ như in lại ở dưới đây, sau này
được mấy vị lớn tuổi khác truyền cho nhau đọc và đều công nhận là
tôi làm đúng niêm luật, một điều không ai nghĩ là một khoa học gia
được huấn luyện theo Tây học có thể làm được. Nhưng một điều đặc
biệt hơn nữa, có thể nói là không ai ngờ được, là hiền huynh Anh
Bằng lại phổ nhạc bài thơ Đường luật, và theo sự hiểu biết của tôi
thì chưa có nhạc sĩ nào từng làm. Ai cũng biết là làm thơ Đường
phải theo một niêm luật khắt khe, các hàng, các chữ phải đối nhau
nếu muốn phổ nhạc mà thay đổi một chữ này thì sẽ chạm vào chữ
kia, nếu không thuận ý, chỉ đi thêm một buớc là bị nghẽn lối ngay.
Hiền Huynh chuyển cho tôi bản nhạc như in lại, có đầy đủ chữ
ký, và khi tôi chuyển bài thơ nhạc
để chúc mừng Đại Huynh thì LS Lâm
Lễ Trinh đã rất vui mừng và hỏi tôi diện thoại của nhạc sĩ để ông được
ân cần cảm tạ.
Nhưng chuyện này chưa chấm dứt ở
đây, vì một người bạn vong niên khác của tôi là hoạ sĩ tài danh Vũ
Hối, đã dùng bút lông mực tàu viết thư hoạ bài thơ, tất cả nay được
làm thành một cuốn thư treo trong phòng khách của thượng thư họ Lâm,
nhiều người được coi đã hết lòng khen ngợi như là một gia bảo, vì theo
ý chung của mọi người, thời nay không có thể tìm đâu ra một tấm thư
thơ nhạc tương tự, được nhiều danh sĩ đóng góp.
Tôi nghĩ là một người có tài như
Anh Bằng thì dù thơ tôi làm có khúc chiết đến đâu, Hiền Huynh cũng
nghĩ cách làm cho bay bổng lên được. Một thí dụ nữa để tỏ lòng ưu
ái của nghĩa huynh đối với tôi là có một lần để làm quà cho một
số thân hữu, tôi làm ra một bài thơ dùng những danh từ toán học, có
đề là “Tình Hư Ảo”.
Vậy
mà x
x x x
Chắc bạn đọc đến chỗ này có thể
đoán được là tôi sẽ viết tiếp ra sao. Đúng như vậy đấy, nếu tôi đọc
được ý nghĩ của bạn đọc thì chắc bạn đã nghĩ rằng Hiền Huynh thân
ái của tôi cũng đã phổ nhạc bài thơ đầy phương trình toán này để lưu
lại cho đời một bài toán trong có thơ nhạc giao duyên với thơ và toán
của Toàn Phong và nhạc của Anh Bằng như kèm dưới đây. Chỉ với một
tình huynh đệ thật thắm thiết, mới có thể kết tinh thành một bản
nhạc như vậy.