Tình Cờ Trên Một Chuyến Xe

Không Bỏ Anh Em, Không Bỏ Bạn Bè Trần Đình Phước Còn vài ngày nữa là đúng một tháng thân mẫu bạn T. mất. Tôi xin viết vài hàng để nhớ lại một lần tình cờ gặp bà trên chuyến xe đò thăm nuôi tù cải tạo từ Sàigòn đi Xuân Lộc, Đồng Nai, vào đầu năm 1983. Chuyến đi là do tôi tự nguyện, vì tôi đã thắm thía thân phận kẻ mồ côi không được ai thăm nuôi và cũng vì hoàn cảnh gia đình tôi lúc đó quá bi đát. Tôi đi thăm một niên trưởng Không Quân, mà vợ con anh đang chịu khổ cực ở vùng kinh tế mới, với bao nhiêu khó khăn, thiếu thốn, cũng như không thể nào có điều kiện để có thể đi thăm nuôi anh. Chuyến xe khởi hành ở số 54 đường Hoà Hưng, Quận 10, vào lúc 5 giờ sáng. Chủ xe kiêm tài xế tên Hạnh rất vui vẻ và thông cảm với bà con đi thăm nuôi. Vé xe cho mỗi người là $50.00 (bằng một tháng lương của giáo viên hay công nhân viên), nhưng không hiểu sao ông ta chỉ tính tôi nửa giá, chắc là ông tội nghiệp cho tôi! Xe chở chật cứng, hành khách phải ngồi chen chúc lên nhau. Mỗi người đi thăm nuôi thân nhân ai cũng cố gắng mang theo các quà cáp càng nhiều càng tốt. Nếu ai có người thân ở nước ngoài tiếp viện thì quà cáp sẽ rủng rỉnh hơn. Riêng phần tôi chỉ đựng trong một cái giỏ đệm gồm: 2 ký đường tán loại Oval, 2 ký muối hột, ít bánh kẹo, ít chà bông, 1 hũ dưa muối, 1 lon Guigoz đậu phụng, 1 ký mè đen, 1 ký tôm khô, 2 cây thuốc lá hiêụ Hoa Mai, 2 bánh thuốc lào Cái Sắn, 1 bịch thuốc rê, nửa ký cà phê, 1 cây kem đánh răng, ít thuốc bổ, 20 viên Aspirin, và 3 viên Fansida (thuốc trị sốt rét rất công hiệu.) Lúc này hoàn cảnh tôi cũng không khá gì! Tôi phải nhờ đến anh em trong gia đình. Kêu gọi một số bạn bè và người quen có lòng tốt, mỗi người giúp một ít quà cho chuyến đi thăm nuôi tự nguyện này. Đường từ Sàigòn đi Long Khánh chưa đầy 100 cây số. Tuy nhiên, phải mất rất nhiều thời gian di chuyển vì phải qua nhiều trạm kiểm soát của quản lý thị trường và công an kinh tế. Xe chạy cứ một chập là phải ngừng lại, để cho họ leo lên lục soát. Họ cố tình đặt nhiều trạm kiểm soát dọc đường để tìm bắt hàng lậu, hàng nhà nước cấm. Thật ra mục đích là bắt bà con đi buôn chuyến phải nộp tiền mãi lộ cho họ. Riêng phần tài xế, đều phải chung cho họ một số tiền đóng hụi chết hàng tháng, tùy theo họ ấn định ở mỗi trạm, mỗi lần xe sắp đến trạm kiểm soát. Tài xế cho xe chạy chầm chậm, rồi ngừng lại cách xa trạm khoảng 50 mét. Anh lơ xe lật đật nhảy xuống, chạy thật nhanh đến trạm, trên tay cầm một cuộn giấy báo vo tròn bằng ngón tay trỏ, trong chứa một số tiền gọi là “bồi dưỡng” và dúi thật nhanh vào tay em nhỏ bán thuốc lá lẻ đứng kế bên trạm. Khi em này ra dấu hiệu riêng là coi như xe đã làm tròn bổn phận, lúc đó họ lẹ làng vẫy tay cho xe đi. Nếu xe nào không biết lễ độ thì họ sẽ tìm cách gây khó khăn, khám xét đủ thứ, bắt xuống hết hàng, có khi đến chiều mới được rời khỏi trạm. Một đôi khi xe bị tạm giam, tài xế bị tịch thu bằng lái. Khi đó hành khách bị đuổi xuống hết, tự tìm xe khác tiếp tục đi. Đây là một hình thức tàn nhẫn, sách nhiễu, ngăn sông, cấm chợ gây rất nhiều phiền phức, và khổ sở cho người dân lương thiện. Khi xe sắp đến thị xã Xuân Lộc, mọi người đều vui mừng, thầm cầu mong không còn gặp bất cứ trở ngại nào khác, đế cho kịp giờ thăm nuôi. Nếu chậm trễ sẽ bị dời sang ngày hôm sau mới được thăm thì rất nhiêu khê. Có một vài trường hợp, khi vừa đến trại, trình đơn thăm nuôi, thì được biết thân nhân đang bị phạt kỷ luật. Thế là không được gặp người nhà. Lúc đó phải để quà cáp lại ngoài cổng, nhờ giám thị mang vô giùm (đôi khi không đến tay người thân hoặc bị thất thoát nhiều thứ) và uể oải ra về trong hờn căm, uất hận. Ngồi bên cạnh tôi là một bà cụ khoảng ngoài 60 tuổi với dáng điệu mệt mỏi. Bà đang sắp xếp, kiểm tra và đếm lại các giỏ nylon chất đầy quà trong đó. Thấy bà cụ mang theo nhiều quà quá. Tôi hỏi bà: ”Có ai đi theo phụ giúp bác không? Làm sao bác có thể mang hết các thứ ấy đến trại với sức của bà?” Tôi nói: “Chắc là bác trai sẽ vui mừng khi nhận được hết các món quà này?” Bà chậm rãi trả lời: “Làm gì có bác trai mà vui với mừng. Tôi đi thăm thằng con giai tôi. Giời ơi! Nó cứng đầu, cứng cổ quá và lại nóng tính nữa, Nên giờ này vẫn chưa đươc người ta cho về. Trong khi bạn bè cùng lứa, cùng cấp bậc với nó đã được thả gần hết, đã có người vượt biên đến đảo, gửi điện tín về báo tin mừng cho gia đình đã đến được bến bờ tự do. Bác nghĩ mà tội nghiệp và thương cho nó, không biết đến bao giờ họ mới cho nó về sum họp với gia đình!..”. Tôi lại hỏi tiếp: ”Thế anh ấy cấp bậc và chức vụ gì mà bị giữ lâu quá hở bác?” Bà trả lời: “Nó chỉ là Sĩ Quan Không Quân, cấp bậc và chức vụ tầm thường thôi! Đâu phải ông tá hay ông tướng gì cho cam. Nhưng tính nó hay cãi bướng và không biết nhẫn nhịn, nên nó tự làm khổ tấm thân. Mặc dù gia đình bác đã nhiều lần khuyên nhủ ”Hãy im lặng là vàng.” Tôi tiếp tục hỏi: “Thế anh ấy tên gì và làm việc ở đâu?” Bà cho tôi biết con trai bà tên T..., làm Sĩ Quan Chiến Tranh Chính Trị ở Bộ Tư Lệnh Không Quân. Khi bà vừa nói xong, thì tôi liên tưởng ngay đến T... Tôi liền diễn tả con trai bà, vóc dáng cao ráo, giọng nói rõ ràng, nửa Nam, nửa Bắc và khuôn mặt có nét hao hao giống bà. Tôi cho bà biết, con trai bà cùng khoá với tôi. Hồi ở quân trường. Anh và tôi ở chung trung đội. Anh nóng tính, lúc nào cũng như sắp gây gổ. Anh em trong khoá chọc quê hay đùa giỡn môt tí là anh sẵn sàng sừng sộ ngay, như muốn đánh nhau tới nơi. Thật đúng như bà nói! Bà hỏi tôi: ”Sao cháu được về sớm và bây giờ đi thăm nuôi ai vậy?” Tôi trả lời với bà: ”Do may mắn” và biết “Nín Thở Qua Sông” nên được về sớm. Nay thấy một đàn anh gặp khốn đốn, hoạn nạn, đang sống trong tuyệt vọng mà gia đình thì ở xa và hoàn cảnh gặp nhiều khó khăn, nên cố gắng tìm cách đi thăm một lần, để cho anh ấy giữ vững tinh thần, lạc quan chịu đựng cảnh cá chậu chim lồng, không biết đến bao giờ được về đoàn tụ với vợ con. Chẳng những thế, đôi khi lại: “Đến đây thì ở lại đây, Chờ khi xanh cỏ, xanh cây mới về” Bà rất ngạc nhiên vì bà đi thăm nuôi trên tuyến đường này nhiều lần. Đây là đầu tiên bà mới gặp trường hợp thăm nuôi như vậy. Sau đó bà tháo kim băng nơi túi áo bà ba nâu, lấy ra hai tờ giấy $10.00 đưa cho tôi và nhờ tôi cầm biếu cho anh ấy, gọi là chút quà. Nhưng tôi lịch sự từ chối khéo và cám ơn lòng tốt của bà đã nghĩ đến niên trưởng của tôi cùng chung cảnh ngộ, giống như con trai bà. Đang trao đổi câu chuyện với bà nửa chừng, thì phải ngưng lại, vì tài xế Hạnh cho biết xe đã đến ngã ba Ông Đồn. Tất cả những ai đi thăm nuôi thân nhân ở hòm thư Z30A và B Xuân lộc - Đồng Nai phải xuống xe, để đổi xe khác vào trại. Riêng những ai đi thăm nuôi thân nhân ở hòm thư Z30C và D Hàm Tân - Thuận Hải, thì ở lại xe, để ông ta chở đi tiếp. Khi đó, tôi mới biết bà đi Hàm Tân thăm anh T... Tôi xuống xe, chào từ giã bà, không quên chúc sức khoẻ đến bà và nhờ bà chuyển lời thăm đến con trai bà. “Cầu chúc anh sớm được về đoàn tu cùng gia đình, để bà không phải lặn lội thân già đi thăm con.” Bà cám ơn tôi và cũng chúc gia đình tôi, cũng như niên trưởng tôi được sớm về. Nghe đâu khoảng đầu năm 1984, vào dịp Tết Giáp Tý, anh T... được trả tự do từ trại Z30C Hàm Tân - Thuận Hải, mà không phải “Nín thở qua sông hay Im lặng là vàng.” Niên trưởng của tôi cũng được thả ra từ trại Z30A Xuân Lộc - Đồng Nai, hình như cũng trong khoảng thời gian này. Hiện anh và gia đình đang định cư ở San José. Thỉnh thoảng anh em gặp nhau, ngồi tâm sự bên ly cà phê đắng của quán Vỉa Hè, H.O., hay Paloma để tìm về một thoáng hương xưa, hầu quên đi quảng đời tị nạn, tha phương xứ người, mà ở đây cái tình, cái nghĩa, sự tương kính và cách đối xử của con người đôi khi rất bạc bẽo, tàn nhẫn, trắng tựa như vôi! Có một lần anh hỏi tôi: “Em không là thuộc cấp của anh, em chưa một ngày giờ nào làm việc với anh mà sao lại đi thăm nuôi anh, trong khi hoàn cảnh em, cũng như gia đình em đâu dư dả gì”. Câu hỏi này làm tôi nhớ lại lúc được vào thăm anh ở Z30A - Đội 5 B máy cưa, tôi phải trải qua các thủ tục đầu tiên - tiền đâu từ lúc bắt đầu làm đơn xin đi thăm nuôi ở địa phương, chờ đợi họ cứu xét chấp thuận cho phép đi thăm, tìm hỏi mua vé xe, thu xếp mọi chuyện gia đình và khi đến được trại, phải trải qua rất nhiều cam go, bị hạch sách, bị hoạnh hoẹ, bị điều tra, bị vặn vẹo, hỏi tới, hỏi lui và chất vấn đủ điều, đủ cách vì tôi không phải là thân nhân ruột thịt của anh mà tại sao lại đến đây. Trong khi đó nghề nghiệp của tôi lại là cựu tù cải tạo với giấy tạm tha cho về và có thể bị đưa trở lại trại tiếp tục cải tạo bất cứ lúc nào! Ngoài ra, họ có thể gây bao nhiêu khó khăn, rắc rối cho tôi và tôi sẽ gặp nhiều bất trắc, nguy hiểm không lường đuơc vì dám cả gan đi vào hang hùm. Tuy nhiên, vì tấm lòng, vì tình chiến hữu nên tôi điếc không sợ súng, đã lỡ leo lên lưng cọp, nên tôi không sợ hãi và sẵn sàng chấp nhận bất cứ những tình huống, cho dù xấu nhất, có thể xảy đến cho tôi. Anh đã xúc động, nước mắt chảy ròng vì quá bất ngờ, khi gặp mặt tôi, một thằng em trong quá khứ chưa hề nhận được bất cứ một ân huệ nào từ anh. Tôi chỉ cười và nói với anh: “Lá rách mà đùm lá nát trong lúc khó khăn, hoạn nạn mới quý anh ơi! Xin anh hãy quên đi, đừng bao giờ nhắc lại câu hỏi này nữa.“ Viết vài hàng để nhớ lại một lần tình cờ trên chuyến xe thăm nuôi tù cải tạo, bất ngờ gặp thân mẫu bạn T.., Một bà Mẹ Việt Nam đúng nghĩa. Lúc nào cũng thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng, trong những hoàn cảnh nghiệt ngã và bi đát của con mình. Nghe đâu! bà đã mất ở Úc Đại Lợi cách đây mấy năm. Cầu chúc bà yên nghỉ nơi cõi vĩnh hằng vì bà đã sống suốt một cuộc đời tận tuỵ, hy sinh cho chồng con. Cầu xin bà phù hộ cho các con cháu, những người chung quanh đưọc bình an và hạnh phúc. Riêng phần tôi. Tôi đã làm được một điều: “Không Bỏ Anh Em, Không Bỏ Bạn Bè.” Trần Đình Phước (San José – California)