Nghe Bạn Mình Hát: Đôi Mắt Người Sơn Tây

Đôi Mắt Người Sơn Tây

Thơ: Quang Dũng

Phổ nhạc: Phạm Đình Chương

Hòa âm & phối khí: Phạm Duy Cường

Tiếng hát: Bích Liên

Gõ con chuột vào link dưới để nghe Bích Liên hát:




B/S Bích Liên (photo by Hoàng Khai Nhan)

Đôi Mắt Người Sơn Tây - Nàng Là Ai? Bài thơ Đôi Mắt Người Sơn Tây của Quang Dũng được người yêu thơ thuộc nằm lòng. Quang Dũng là nhà thơ thời tiền chiến có nhiều bài thơ hay và trữ tình như: "Tây Tiến," "Đôi bờ"... Nhưng "Đôi mắt người Sơn Tây" là một bài thơ được nhiều người ái mộ. Bài thơ như nói lên cuộc gặp gỡ đượm màu chia ly giữa nhà thơ với người con gái trong thời loạn lạc, một thoáng quen nhau và chia tay giã biệt, một cuộc tình buồn ngắn ngủi: Em ở Thành Sơn chạy giặc về Tôi từ chinh chiến mới ra đi Cách biệt bao lần quê Bất Bạt Chiều xanh không thấy bóng Ba Vì! Như vậy người con gái này chắc hẳn ở Sơn Tây, và đã gặp nhà thơ? Nhưng nàng là ai, tên gì, làm gì, ở đâu? Nhiều giai thoại cho rằng Quang Dũng quen người con gái Pháp (vì có câu “Mắt em dìu dịu buồn Tây Phương”?) nhưng Tây Phương cũng là địa danh của tỉnh Sơn Tây ngày ấy (nay là tỉnh Hà Tây) với ngôi chùa Tây Phương nổi tiếng (bài thơ "Mười Hai Vị La Hán ở chùa Tây Phương" của Huy Cận). Quang Dũng (1921-1988) Trong lịch sử thi ca đã có nhiều thiếu nữ làm ngẩn ngơ bao người thưởng ngoạn, luôn cả các văn nhân thi sĩ như chuyện của nàng T.T.Kh tác giả bài “Hai Sắc Hoa Ti-Gôn,” hay hình ảnh người con gái trong “Tống Biệt Hành” của Thâm Tâm (...Em nhỏ thơ ngây đôi mắt biếc - gói tròn thương tiếc chiếc khăn tay...) đã làm các nhà phê bình tốn bao nhiêu giấy mực. Thời kháng chiến ngoài những bài thơ trữ tình kể trên, Quang Dũng còn có những bài thơ khác cũng hay như bài "Những Làng Đi Qua": Những làng trung đoàn ta đi qua Tiếng quát dân quân đầu vọng gác Vàng vọt trăng non đêm tháng Chạp Nùn rơm khói thuốc bạch đầu quân Quang Dũng là người đa tài, có thời gian nhà thơ sống bằng nghề vẽ tranh, làm nhạc công cho gánh hát. Trong kháng chiến, có lần Quang Dũng tham dự cuộc triển lãm hội họa với bức tranh tựa đề: "Gốc Bàng." Ông còn soạn cả nhạc nữa, bài “Ba Vì Mờ Sương” được nhiều người hát trong thời kháng chiến: Ba Vì mờ cao Làn sương chiều xa buông Gió về hương ngát thơm Đưa hồn về đâu?.. Trở lại chuyện người con gái Sơn Tây, theo nhạc sỹ Phạm Duy (bạn học của Quang Dũng ở trường Thăng Long Hà Nội, Quang Dũng ngồi sau Phạm Duy hai hàng ghế, người to con nhưng rất hiền) kể lại, lúc Quang Dũng còn là đại đội trưởng trung đoàn Tây Tiến đóng quân ở Hoà Bình... Vừa được nghỉ phép, về thăm gia đình ở Phùng thuộc tỉnh Sơn Tây, anh tạt qua nơi có tên là kinh Đào ở gần chợ Đại, thăm người tình cũ tên là Nhật. Người tình nầy, còn có một mỹ danh nữa là Akimi, nàng có hàng cà phê trong vùng cách mạng mà ông thường hay ghé uống. Nàng chính là người đẹp Sơn Tây, nguồn cảm hứng dạt dào cho Quang Dũng viết bài "Đôi Mắt Người Sơn Tây," ông đã tặng nàng bài thơ có câu: Tôi nhớ xứ Đoài mây trắng lắm Em đã bao giờ em nhớ thương? Akimi Nhật sống cùng mẹ, trong cái quán nước đơn sơ nầy, nhà thơ thường hay lui tới, có lần Quang Dũng sáng tác ngay một bài thơ ca ngợi nàng và dán lên vách nứa: Tóc như mây cuốn, mắt như thuyền Khuấy nước kênh đào sóng nổi lên Ý nhị mẹ cười sau nếp áo Non sông cùng đắm giấc mơ tiên... (đây là bài thơ mới phát hiện sau nầy do chính bà Nhật – định cư ở Hoa Kỳ cung cấp). Qua thơ, người thưởng thức vẫn thấy một bóng hình đẹp, lãng mạn của người con gái, tuy rằng không thấy mặt. Có lần Phạm Duy cùng Quang Dũng đi xe đạp về chợ Neo, hai người chạy song song trên đường làng... Thi sĩ kể về mối tình của mình với người đẹp Akimi và đọc lên bài thơ tặng nàng: Thương nhớ ơ hờ thương nhớ ai Sông xa từng lớp lớp mưa dài Mắt kia em có sầu cô quạnh Khi gió heo về một sớm mai (Đôi bờ ) Sau nầy, chiến tranh lan rộng, Akimi theo mẹ về thành bỏ lại người xưa tan vỡ một mối tình. Tới 1954, nàng di cư vào Nam, sống ở Sài Gòn, một thời là kiều nữ của nhà hàng Tự Do. Đến 1975 sang Mỹ định cư. Nàng đi để lại cho Quang Dũng một nỗi nhớ ơ hờ chỉ biết: Bên nầy đất nước nhớ thương nhau Em đi áo mỏng buông hờn tủi Dòng lệ thơ ngây có dạt dào... Bài thơ càng nổi tiếng như cồn ở Miền Nam, khi cố nhạc sỹ Phạm Đình Chương phổ nhạc qua cung thứ rất hay. Có người ngạc nhiên khi thấy ông phổ một lượt tới hai bài thơ trong đó: đoạn đầu ad lib lại lấy "Đôi Bờ," phần sau là phần chính, phổ từ bài "Đôi Mắt Người Sơn Tây," rất độc đáo, rất hiếm trong âm nhạc. Chính người đẹp Akimi, là nguồn cảm hứng dạt dào cho những bài thơ bất tử của Quang Dũng và Phạm Đình Chương là người có công đã chấp cánh tiếp cho thơ Quang Dũng bay cao, bay xa mãi trong lòng người... Quang Dũng Hai bài thơ của Quang Dũng: Đôi Bờ Thương nhớ ơ hờ, thương nhớ ai? Sông xa từng lớp lớp mưa dài Mắt kia em có sầu cô quạnh Khi chớm heo về một sớm mai Rét mướt mùa sau chừng sắp ngự Bên này em có nhớ bên kia Giăng giăng mưa bụi qua phòng tuyến Quạnh vắng chiều sông lạnh bến tề Khói thuốc xanh dòng khơi lối xưa Ðêm đêm sông Ðáy lạnh đôi bờ Thoáng hiện em về trong đáy cốc Nói cười như chuyện một đêm mơ Xa quá rồi em người mỗi ngả Bên này đất nước nhớ thương nhau Em đi áo mỏng buông hờn tủi Dòng lệ thơ ngây có dạt dào? Quang Dũng. Đôi Mắt người Sơn Tây Em ở thành Sơn chạy giặc về Tôi từ chinh chiến cũng ra đi Cách biệt bao ngày quê Bất Bạt Chiều xanh không thấy bóng Ba Vì Vầng trán em mang trời quê hương Mắt em dìu dịu buồn Tây Phương Tôi nhớ xứ Đoài mây trắng lắm Em đã bao ngày em nhớ thương? Mẹ tôi, em có gặp đâu không? Bao xác già nua ngập cánh đồng Tôi nhớ một thằng con bé nhỏ Bao nhiêu rồi xác trẻ trôi sông! Từ độ thu về hoang bóng giặc Điêu tàn ôi lại nối điêu tàn! Đất đá ong khô nhiều suối lệ Em đã bao ngày lệ chứa chan? Đôi mắt người Sơn Tây U ẩn chiều lưu lạc Buồn viễn xứ khôn khuây Tôi gửi niềm nhớ thương Em mang giùm tôi nhé Ngày trở lại quê hương Khúc hoàn ca rớm lệ Bao giờ trở lại làng Bương Cấn Về núi Sài Sơn ngó lúa vàng Sông Đáy chậm nguồn qua Phủ Quốc Sáo diều khuya khoắt thổi đêm trăng Bao giờ tôi gặp em lần nữa Chắc đã thanh bình rộn tiếng ca Đã hết sắc mùa chinh chiến cũ Còn có bao giờ em nhớ ta? Quang Dũng. Nguyễn Duyên